Dragan Jovanović Danilov
KLATKA SCHODOWA
Znowu jestem przy klatce schodowej,
na której jako dzieci, obejmując się,
uczyliśmy się francuskiego, czytając Hugo.
Kiedyś wokół były pola
zaminowane poziomkami.
Sroka się odzywała na więcej
języków niż je znała, a wiewiórki,
energiczne nonkonformistki,
żyły tu niczym bitnicy*.
Pamiętam, że akurat tutaj tobie,
na początku czegoś, co nigdy się
nie skończy, obiecałem swoje serce,
bo wierzyłem, że nigdy przy tobie
nie osłabnie.
W dręczącej narracji przewróciło się
przez klatkę schodową tyle pór roku
i trudno powiedzieć, że
dlatego stała się mądrzejsza
lub posiada jakąś korzyść dla ludzkości.
Stara jak gniew świata, teraz wygląda
jak najbardziej opuszczona ze wszystkich teatrów.
Zachodzące słońce wygląda jak towar na jakimś
statku przemycającym kokainę.
Zmierzch znów nadchodzi, a moja dusza
przeistacza się w pukanie kijów i dźwięków
szpilek i staroświeckich butów, które chodziły
tędy, tego i tamtego roku.
Jest późno i nie ma szans na cokolwiek, co
zaczyna się od nowa: jak spadające liście, które
irytując swoją historią, chowają kroki
tak wielu ludzi, których kochaliśmy, odeszło.
Tylko wierzby teraz do mnie mówią,
które pochylają się, jakby miały się przyznać do porażki
i myślę, że wiatr wirujący suchymi liśćmi
zmienia je w barbarzyńców.
* Bitnicy, beatnicy (ang. beat generation) – awangardowe środowisko artystyczne powstałe
w latach 50. XX w. w Ameryce, propagujące idee indywidualizmu, burzenia konwenansów
społecznych w życiu i twórczości. Jego przedstawiciele hołdowali sztuce otwartej, a swoje
utwory wygłaszali publicznie. Najsłynniejszy tekst to poemat A. Ginsberga „Skowyt” (1956).
WYKLĘTE MIASTO
Miasto,
wyklęte miasto,
owinięte mgłą,
w którym chodzą zmarłe postacie,
zwęglone miasto rozdartego sumienia
smutny łachman świata.
Miasto to grubiańska żelazna klatka
i czasami wydawało mi się piękne
jak przyrodni krok ciężarnej.
Miasto wymiotne,
moje rodzinne miasto modliszek,
wyklęte jak rok,
cały w ranach i siniakach,
tutaj nawet nieoczekiwane miłosierdzie
nie będzie odwiedzać szpitala,
w którym pozostawiłem całe swoje życie.
Wyklęte, wyklęte miasto,
nigdy nie wydostanę się z jego szponów,
pusty korabl dla mojego ciała,
miejsce upiorów i znowu w nim
szukam schronienia.
Tutaj jestem jak z lodu, duszę się,
dzień gasi się i nikt go nie przedłuża,
nadaremne są plotki o mnie,
jestem w odległym głosie,
kogoś kto nie istnieje,
nie mam innego ciała, nie mam innego miasta,
jestem bezimienny,
ręka się jeszcze tylko trzyma ognia.
APAURIN*
Nazywam się Apaurin.
Wczoraj nazywałem się Spokój,
ale dzisiaj jestem tylko — Apaurin,
czarno na białym,
tak się sprawy trzymają,
dotąd zaszedłem.
Zawroty głowy to gondola,
na której popłynąłem do Ciebie,
dziewczyno z opuchniętymi oczami,
jesteś opuszczona i samotna
na strychu jak flet.
Zapraszam do poddania się mi, moja droga,
oddaj mi swoje piekło,
wykrzycz ciszę twojego niemego filmu —
jak dobrze, że istnieję
na tym świecie, w twoim spiralnym
języku, w siódmym niebie,
w smutnej plątaninie przyczyny i skutku.
Po prostu,
żyjemy w życiu, w niewieczności.
Nie ma tu wielkiej mądrości,
Nie ma tu nic epickiego.
* Apaurin – lekarstwo, które stosuje się w leczeniu stanów lękowych (napięcie, pobudzenie,
agresywność, strach), w celu złagodzenia objawów odstawienia alkoholu itd.
ODLEGŁE, CIEPŁE OKNA
Kiedy wyruszysz z opuszczonych doków,
nad którymi, jak zmęczone kruki,
żurawie latają, widzisz w oddali
ciepłe okna, wyobrażając sobie jak
za nimi siedzą nagie kobiety, poeci, których
jeszcze jedynie czytasz z religijnym
optymizmem.
A gdy nadchodzący deszcz świeci,
wyobrażasz sobie dobrą kolację, dobre zmęczenie,
proste słowa, które ktoś wypowiada;
tam ktoś może kogoś zjadać; lub leżą
kochankowie blisko ich zapomnianych
ciał, odrzuconych, ponieważ już nie należą
do obsady.
Podróżujesz milami do odległych, ciepłych
okien, które wyglądają tak, jakby
uciekały, bo za nimi się chowa
niezasłużona dobroć; ale nie opuszcza cię
przeczucie, że za odległymi, ciepłymi oknami
istnieje ktoś, z którego ciała
promieniuje rajska ciepłość;
a potem znów się zamieniasz w tego
samotnego chłopca, który kiedyś
w oświetlonym pokoju słuchał Schuberta i przez
okno wpatrywał się w ciemność ciężką niczym ił.
HYMN DO ZMIERZCHU
To ten czas, kiedy dzień się rozpływa
w noc i nic się już wokół mnie nie porusza;
wtedy przeczucia i przywidzenia przestają zaciągać
swój niewidzialny sznur i moja maszyna
do pisania natychmiast zamienia mnie w pianistę.
Z chłodnym wiatrem na rzece schodzi
zmierzch na błoniastych skrzydłach nietoperzy,
i ku ich wielkiemu wstydowi ciężkie szczury
wychodzą z szybów, odsłaniając brzydotę świata.
Nocne ptaki nie kończą z nienaciskającymi rozmowami.
Nagle ogłasza się sowa, akurat ona pod
miękkimi piórami, a jej huk przemienia zmierzch
w nostalgiczne fado.
My, którzy nie mamy domu, zmierzch na piórkowych
poduszkach prowadzi nas, żeby na nimi oprzeć głowy;
nadzy, gnieździmy się w pokoju niesionym na skrzydłach,
i każdy z nas ma teraz ręce tamtego drugiego.
Dragan Jovanović Danilov - urodził się w 1960 roku w Požedze (Serbia). Studiował w Belgradzie historię sztuki na Wydziale Prawa i Filozofii. Obecnie jest jednym z najbardziej znanych poetów serbskich. Danilov jest zarówno krytykiem sztuki, jak i eseistą. Mieszka w Požedze, gdzie pracuje jako dyrektor biblioteki.
Opublikował zbiory wierszy: Eucharystia (1990), Zagadka nocy (1991), Pentagram serca (1992), Dom Muzyki Bacha (1993), Żywy pergamin (1994), Europa pod śniegiem (1995), Pantokr(e)ator (1997), Głowa harfy (z Divną Vuksanović, 1998), Alkohol z południa (1999), Koncert dla nikogo (2001), Homer Przedmieścia (2003), Gniazdo nad otchłanią (2005), Wspomnienia z piasku (2008), Moje dokładne objawienia (2010), Kiedy odchodzą niewinne dusze (2011), Wino z wulkanu ( 2012), Symetria wiru (2014), Rozmowa z wodospadami (2016) i Umysł dzikiej rzeki (2018). Reprezentatywny wybór z całej poezji Danilova zatytułowany Strażnik notatnika ukazał się w 2019 roku. Powieści: Almanach wydm piaskowych (1996), Ikonostas na krańcu świata (1998), Ojciec lodowych wzgórz (2009), Fale morza belgradzkiego, Co mówi śnieg (2016) i Jeleń nocy (Powieść o Savie Šumanović, 2022). Księga esejów autopoetycznych: Serce oceanu (1999), Duchy Bałkanów (2019) , Mieszkać w małych miasteczkach (2021).
Jego poezja spotkała się z bardzo pozytywną krytyką we Włoszech, Francji, Anglii, Bułgarii, Rumunii, Słowenii i Macedonii. Jest reprezentowany w wielu antologiach publikowanych za granicą, m.in. w antologiach New European Poets i The Horse Has Six Legs w tłumaczeniu Charlesa Simicia (Grauwolf Press, Saint Paul, Minnesota, 2008 i 2010). Brał udział w wielu międzynarodowych i krajowych festiwalach poezji. Prowadził kilkanaście samodzielnych wieczorów literackich i odczytów poezji w języku francuskim. Według jego utworu „Przeszłością naszej duszy jest głęboka woda” włoski kompozytor Walter Sivilotti skomponował muzykę, która pod tym samym tytułem została wykonana przez orkiestrę symfoniczną na festiwalu w Civil e del Friuli we Włoszech w 2015 roku.
Jest laureatem wielu nagród literackich: „Nagrody Branko”, „Nagrody Zmajevej”, „Vasko Popa”, „Branko Miljković”, „Meša Selimović”, „Złoty Słonecznik”, „Oskar Davičo”, nagrody Akademii Nauk i Sztuk Serbii z fundacji „Branko Ćopić”, „Prosvetine”, „Stevan Pešić”, „Risto Ratković”, „Jefimijin vez”, „Pesma nad pesmam”, „Złoty pierścień despoty Stefana Lazarevicia”, „Dimitrije Mitrinović” „Laza Kostić, „Momo Kapor”, „Đura Jakšić” i „Disowej nagrody” za całokształt twórczości poetyckiej. Jest laureatem międzynarodowych nagród literackich „Premio Accademico Internazionale di Letteratura Contemporanea L. A. Seneca” (Włochy), „Pro Creation” (Los Angeles), Złotego Medalu Tunezji za poezję, Międzynarodowej Nagrody Poezji za poezję „Nowy Sad” i „Wielkiej bazjaszkiej statuetki” (Rumunia). Jego zbiory wierszy zostały przetłumaczone na język angielski, francuski, niemiecki, włoski, grecki, bułgarski, słowacki, rumuński, macedoński i polski. W języku węgierskim ukazała się powieść Ikonostas na krańcu świata w tłumaczeniu Janosa Borbelja, Ojciec lodowych wzgórz w wydaniu macedońskim 2013 oraz Fale morza belgradzkiego w języku angielskim.
O poezji Danilova opublikowano cztery książki: Dwanaście i pół kręgów przechodzenia przez poezję D.J. Danilovа Vladana Pankovicia i Nikicy Banicia, 2003; Poezja Dragana Jovanovicia Danilova, zbiór prac wydany przez Maticę Srpską w 2014 r.; Kaligrafia metafory Stojana Djordjicia w wydaniu Agory 2017; Homer przedmieścia Danilova Bogomira Đukicia w wydaniu Grafidy z Banja Luki, 2021. Dwa numery magazynu Sent” nr 56/57 z 2021 roku poświęcone są w całości recepcji poezji Danilova w innych językach. Danilov jest zarówno krytykiem sztuki, jak i eseistą. Autor monografii o malarzach Vasiliju Dolovačkim, Ljubodragu Jankoviciu Jalecie, Željko Đuroviciu, Predragu Vukičeviciu, Zoranie Nasticiu, Damjanie Kovačeviciu, Dragoslavie Živkoviciu i Lazarze Vozareviciu. Napisał około trzystu tekstów do katalogów wystaw sztuki.
Pr z e ł o ż on e k s i ą ż k i:
Anges déchus Studio Zèbre, Paris, 1994. (Traduit du serbe par Harita Wybrandz)
Къщата на Баховата музика, издателска къща „Нов Златорог“ София, 1997. (превод: Биляна Курташева, под редакцията на Кирил Кадийски; Предговор: Йордан Ефтимов: „Вавилонската кула на Д. Ј. Данилов”)
Dom Bachovej hudby, Svetovej literatury, Bratislava 1998. (Prevod i predgovor Karol Chmel)
Maison de la musique de Bach, L’atelier Prisme, éditions la poésie d’aujorud’hui, Geneve, 1999. (Traduit du serbe par Boris Lazić)
Loco laudato, La fondation du chateau de gruyeres centre europeen de l’art fantastique, Fribourg forum, Siusse, mars 1999. (Traduit du serbe par Boris Lazić. Relecture de Svetomir Jakovljević)
Passager de la terre, Voix d’encre, Paris 2000. Avec Lucien Becker, Porfirio Mamani Macedo, Régis Roux, Daucourt Fridriksson, Patrick da Silva, Emmanuel Damon i Marc Rousselet. (Traduit du serbe par Boris Lazi)
Алкохоли од југ, Издавачки центар три, Скопје 2001. (Избор и препев од српски: Ристо Василевски; поговор: Розмари Чендлер: Магиско толкување на светот)
empty embrace, International poetry Review, The University of North Carolina at Greensboro, 2001. (Translated from Serbian by Vasa Mihailovich)
omero di periferia, „Passages”, Milano, 2003. (Traduzione di Saša Moderc, introduzione di Valentina Tinacci)
Le vestibule du ciel, Comite du livre, Paris, 2003. (Traduit du serbe par Mirjana Mihailovich; préface d’Ezen Segers)
Ikonoszatáz a világ végén, Napkút Publishing House ltd. Budapest, 2006. (Borbély János fordítása)
Homère de banlieue, L’atelier Prisme, Éditions la poésie d’aujourd’hui, Geneve 2006. (Traduits du serbe par: Boris Lazic, Novak Strugar, Mirjana Mihailovic)
Dreamscape (The Best of Imaginary Realism), Salbru publish, The Netherlands, 2007. (koautor)
Anthology of ten Poets – Friends of Greece, International Writers and Translators’ Centre, Rhodes, Greece, 2008.
Homer la periferie – Casa de editură Max Blecher&Editura EV, Bucuresti. (Traducere: Ioan Radin Peianov cu o postfăta de Claudiu Komartin).
Татко на ледените ридови, Икона, Скопје, 2012. (Превод од српски Јасмина Алексова)
The waves of the Belgrade sea, Vulkan, Beograd, 2014. (Translated by Vesna Dragojlov)
Срце на океанот, Матица македонска Скопје и Арка Скопје и Смедерево, 2014. (Oдабрал и од српски на македонски превел Ристо Василевски, поговор Ефтим Клетников)
Moje presné vidiny, Spolok slovenskych spisovatelov, Bratislava 2015. (Prevod sa slovačkog Martin Prebudila, pogovor Karol Chmel)
Plavam, ko me gledaš, Logos, Ljubljana 2017. (Prevod in spremna beseda Mateja Komel Snoj)
Pergament vivant, L’atelier Prisme, Geneve 2017. ( Traduits du serbe par Boris Lazić)
Живой пергамент, Издатель: „Эпоха”, г. Пожега Р. Сербия 2017. (Перевод с сербского: Милена Алексич, Лектор: Ирина Юрьевна Абрамова)
Што раскажува снегот, Слово љубве – Буквибукс, Скопје 2019. (Превод Гордана Јовиќ – Стојковска)
The memoirs of sand, Slovene PEN Centre, Ljubljana 2019. (Pogovor Tomaž Šalamun)
Homer przedmieścia, Wydawnictwo Ruthenus, Krosno, Polska 2023, (Przekład z języka serbskiego Olga Lalić-Krowicka, wstęp Zbigniew Masternak)
Bałkańska sjesta, Wydawnictwo Ruthenus, Krosno, Polska 2023, (Przekład z języka serbskiego Olga Lalić-Krowicka, wstęp Eligiusz Dymowski)