Kobieta dumnie wzniesie twarz
Gdy tylko miłość ma na oku

(W.B. Yeats „Szalona Jane rozmawia z biskupem” )


7 maja 1859 roku odsłonięto w Poznaniu pierwszy na ziemiach   polskich i najwcześniejszy po śmierci  Adama Mickiewicza pomnik Wieszcza. Mało kto wie, jaką rolę w jego powstaniu odegrało serce wiernej kobiety, w której pamięci trwały ciągle obrazy chwil spędzonych  niegdyś z  Adamem .

…Około 13 sierpnia 1831 roku  przyjechał do Poznania  podróżny Adam Mühl, pod którym to imieniem i nazwiskiem ukrywał się Adam Mickiewicz. Stamtąd udał się do dworu w Kopaszewie. Niedalekie Bielewo  było rezydencją  Kaliksta Bojanowskiego,  z którym Mickiewicz  się zaprzyjaźnił … i poznał jego siostrę Konstancję  z Bojanowskich Łubieńską, żonę  hrabiego Józefa,  właściciela majątku Budziszewo koło Rogoźna.  26 września  poeta gościł u Łubieńskich, podawał do chrztu ich najmłodszą córkę   Marię Teklę.

Dbając o uwiecznienie pobytu Mickiewicza na tym terenie,  Wielkopolacy w żadnej  formie nie uwiecznili romantycznego epizodu, związanego  z tym pobytem − zawarcia przez  poetę znajomości  z tą nietuzinkową kobietą.    Znajomość ta mogła bardzo znacząco wpłynąć na dalsze losy obojga, ale tak się nie stało. Jest faktem, że zanosiło  się na coś bardzo poważnego… a  przynajmniej tak to potraktowała  Konstancja.

 

Nastąpił  wtedy  dłuższy wspólny pobyt w Śmielowie, majątku Hieronima Gorzeńskiego, męża jej siostry Antoniny. Nie były to chwile łatwego szczęścia.  Kradzione dni, godziny… konieczność ukrywania się przed  opinią publiczną, potępiającą w takim przypadku przede wszystkim kobietę –  na dodatek mężatkę i  matkę dzieciom.

Po Bożym Narodzeniu 1831 r. Konstancja zawiozła  poetę swoim powozem do Drezna.  A potem … przejęto jej listy miłosne, groził skandal, zanosiło się  na  pojedynek.   Konstancja myślała o rozwodzie i wyjeździe za granicę, aby być razem z  Adamem.  Odbyła z nim decydującą  rozmowę w Paryżu, w 1832 roku – i związek który miał być  wspólną podróżą przez  życie, przeobraził się w dozgonną przyjaźń… na odległość.  W 1834 roku  Mickiewicz się ożenił z Celiną Szymanowską.

Byli związani tą przyjacielską   więzią   w najtrudniejszych dla Mickiewicza chwilach, związanych z jego trudnym małżeństwem i chorobą psychiczną jego zony.  Prowadzili przez 20 lat korespondencję. Widziała go prawdopodobnie ostatni raz  podczas pobytu w Paryżu w  okresie  1846 – 1847,  po śmierci swojego pierwszego męża i przed swoim ponownym zamążpójściem. Założyła  na jego nazwisko konto, na które wpłacała znaczne sumy. Przez kilka miesięcy gościła u siebie jego córkę Marię. Walczyła też publicystycznym piórem w prasie poznańskiej o dobre imię  poety,  zaatakowanego przez Jana Koźmiana.   

Na wiadomość o śmierci Adama Mickiewicza wyruszyła do Paryża,  brała udział w jego pogrzebie. Z jej dyskretnej inspiracji  już w półtora miesiąca po śmierci Mickiewicza, w czerwcu 1857 roku, w Wielkopolsce wysunięto pierwszą propozycję wzniesienia poecie  pomnik ze zbiórki publicznej; duży był też jej wkład finansowy. Ze względu na niechęć opinii publicznej Wielkopolski wszystko to zostało przemilczane – niewierna  hrabina, zaprzeczenie matki-Polki … nie mogła mieć zbyt jawnego udziału w zbiorowym hołdzie złożonym Wieszczowi.

Pomnik wykonał  Władysław Oleszczyński  już w czerwcu  1857 r.; na miejsce pomnika zaplanowano Poznań. Jego odsłonięcie  nastąpiło jednak dopiero  7 maja 1859 roku.  W 1939  roku  został  zniszczony  przez Niemców.  W 1998  zainicjowano rekonstrukcję pomnika; dokonał tego rzeźbiarz Józef Petruk, profesor poznańskiej ASP w 1999 roku.  Patrzę na niego ze wzruszeniem i czułością.  Widzę za nim cień kobiety.

pomnik w Poznaniu