Kobieta dumnie wzniesie twarz
Gdy tylko miłość ma na oku
(W.B. Yeats „Szalona Jane rozmawia z biskupem” )
7 maja 1859 roku odsłonięto w Poznaniu pierwszy na ziemiach polskich i najwcześniejszy po śmierci Adama Mickiewicza pomnik Wieszcza. Mało kto wie, jaką rolę w jego powstaniu odegrało serce wiernej kobiety, w której pamięci trwały ciągle obrazy chwil spędzonych niegdyś z Adamem .
…Około 13 sierpnia 1831 roku przyjechał do Poznania podróżny Adam Mühl, pod którym to imieniem i nazwiskiem ukrywał się Adam Mickiewicz. Stamtąd udał się do dworu w Kopaszewie. Niedalekie Bielewo było rezydencją Kaliksta Bojanowskiego, z którym Mickiewicz się zaprzyjaźnił … i poznał jego siostrę Konstancję z Bojanowskich Łubieńską, żonę hrabiego Józefa, właściciela majątku Budziszewo koło Rogoźna. 26 września poeta gościł u Łubieńskich, podawał do chrztu ich najmłodszą córkę Marię Teklę.
Dbając o uwiecznienie pobytu Mickiewicza na tym terenie, Wielkopolacy w żadnej formie nie uwiecznili romantycznego epizodu, związanego z tym pobytem − zawarcia przez poetę znajomości z tą nietuzinkową kobietą. Znajomość ta mogła bardzo znacząco wpłynąć na dalsze losy obojga, ale tak się nie stało. Jest faktem, że zanosiło się na coś bardzo poważnego… a przynajmniej tak to potraktowała Konstancja.
Nastąpił wtedy dłuższy wspólny pobyt w Śmielowie, majątku Hieronima Gorzeńskiego, męża jej siostry Antoniny. Nie były to chwile łatwego szczęścia. Kradzione dni, godziny… konieczność ukrywania się przed opinią publiczną, potępiającą w takim przypadku przede wszystkim kobietę – na dodatek mężatkę i matkę dzieciom.
Po Bożym Narodzeniu 1831 r. Konstancja zawiozła poetę swoim powozem do Drezna. A potem … przejęto jej listy miłosne, groził skandal, zanosiło się na pojedynek. Konstancja myślała o rozwodzie i wyjeździe za granicę, aby być razem z Adamem. Odbyła z nim decydującą rozmowę w Paryżu, w 1832 roku – i związek który miał być wspólną podróżą przez życie, przeobraził się w dozgonną przyjaźń… na odległość. W 1834 roku Mickiewicz się ożenił z Celiną Szymanowską.
Byli związani tą przyjacielską więzią w najtrudniejszych dla Mickiewicza chwilach, związanych z jego trudnym małżeństwem i chorobą psychiczną jego zony. Prowadzili przez 20 lat korespondencję. Widziała go prawdopodobnie ostatni raz podczas pobytu w Paryżu w okresie 1846 – 1847, po śmierci swojego pierwszego męża i przed swoim ponownym zamążpójściem. Założyła na jego nazwisko konto, na które wpłacała znaczne sumy. Przez kilka miesięcy gościła u siebie jego córkę Marię. Walczyła też publicystycznym piórem w prasie poznańskiej o dobre imię poety, zaatakowanego przez Jana Koźmiana.
Na wiadomość o śmierci Adama Mickiewicza wyruszyła do Paryża, brała udział w jego pogrzebie. Z jej dyskretnej inspiracji już w półtora miesiąca po śmierci Mickiewicza, w czerwcu 1857 roku, w Wielkopolsce wysunięto pierwszą propozycję wzniesienia poecie pomnik ze zbiórki publicznej; duży był też jej wkład finansowy. Ze względu na niechęć opinii publicznej Wielkopolski wszystko to zostało przemilczane – niewierna hrabina, zaprzeczenie matki-Polki … nie mogła mieć zbyt jawnego udziału w zbiorowym hołdzie złożonym Wieszczowi.
Pomnik wykonał Władysław Oleszczyński już w czerwcu 1857 r.; na miejsce pomnika zaplanowano Poznań. Jego odsłonięcie nastąpiło jednak dopiero 7 maja 1859 roku. W 1939 roku został zniszczony przez Niemców. W 1998 zainicjowano rekonstrukcję pomnika; dokonał tego rzeźbiarz Józef Petruk, profesor poznańskiej ASP w 1999 roku. Patrzę na niego ze wzruszeniem i czułością. Widzę za nim cień kobiety.